Skuteczna ochrona przeciwpożarowa w instalacjach stanowi fundament bezpieczeństwa budynków - niezależnie od ich funkcji. Kluczowym elementem jest prawidłowe zabezpieczenie przejść instalacyjnych (rur, kabli, kanałów) które w razie pożaru mogą ułatwić szybkie rozprzestrzenianie się ognia i dymu. Jak zatem skutecznie ograniczyć ryzyko? Jak działają kołnierze ognioochronne, opaski, masy uszczelniające i inne elementy biernej ochrony przeciwpożarowej? Odpowiedzi oraz praktyczne wskazówki montażowe znajdziesz w tym przewodniku.
Rodzaje systemów ochrony przeciwpożarowej w instalacjach
Ochrona instalacji przed ogniem obejmuje zastosowanie specjalistycznych produktów, zaprojektowanych tak, aby przy działaniu wysokiej temperatury ograniczać lub całkowicie zablokować rozprzestrzenianie się ognia i dymu. Najczęściej stosuje się:
- Kołnierze ognioochronne
Przeznaczone do zabezpieczenia rur wykonanych z materiałów termoplastycznych (PVC, PP, PE). Pod wpływem ognia wkład pęczniejący w kołnierzu zamyka otwór po wypaleniu się rury, zapewniając ciągłość przegrody ogniowej. Montowane są najczęściej w ścianach oraz stropach o wymaganej klasie odporności ogniowej (np. EI 60, EI 120).
- Masy uszczelniające ognioochronne
Służą do wypełniania szczelin między instalacją a przegrodą budowlaną – np. przy przejściach kabli, rur, kanałów wentylacyjnych. Ich zadanie to uszczelnienie przejścia i zapewnienie bariery ogniowej w miejscu styku różnych materiałów.
- Opaski ognioochronne (taśmy pęczniejące)
To elastyczne, łatwe w montażu elementy, które można owijać wokół rur lub przewodów. Znajdują zastosowanie tam, gdzie przestrzeń montażowa jest ograniczona lub gdy wymagane jest szybkie wykonanie przejścia instalacyjnego z klasą odporności ogniowej.
Systemy ochrony przeciwpożarowej - jakie mają zastosowanie w różnych typach instalacji?
Instalacje elektryczne
W instalacjach kablowych istotne znaczenie ma stosowanie mas uszczelniających oraz opasek ogniochronnych. Chronią one przed rozprzestrzenianiem się ognia przez przegrody, ograniczają emisję toksycznych dymów, a także zapobiegają powstawaniu zwarć wtórnych, które mogą być skutkiem działania wysokiej temperatury. Zapewniają też ciągłość działania instalacji elektrycznej w warunkach pożaru. Ma szczególne znaczenie w obiektach o podwyższonych wymaganiach bezpieczeństwa, jak szpitale czy budynki użyteczności publicznej.
Instalacje wodno-kanalizacyjne
Przy przejściach rur z tworzyw sztucznych przez przegrody ogniowe należy stosować kołnierze ogniochronne. W razie pożaru pęcznieją, skutecznie zamykając otwór i uniemożliwiając przenikanie ognia i dymu. W przypadku rur o mniejszych średnicach lub tam, gdzie przestrzeń jest ograniczona, stosuje się opaski pęczniejące lub taśmy ogniochronne. Tego typu rozwiązania są niezbędne, by utrzymać wymaganą klasę odporności ogniowej przegrody oraz spełnić wymogi prawa budowlanego i ochrony przeciwpożarowej.
Instalacje HVAC i wentylacja
Przewody wentylacyjne i klimatyzacyjne wykonane z cienkościennych blach lub tworzyw sztucznych są kanałem szybkiego rozprzestrzeniania ognia i dymu. Dlatego stosuje się specjalne przegrody ogniochronne (klapy odcinające), które automatycznie zamykają kanał w razie pożaru. Dodatkowo wokół kanałów montuje się masy uszczelniające, ognioodporne płyty osłonowe oraz systemy izolacji ogniochronnej. Takie rozwiązania zwiększają bezpieczeństwo użytkowników budynku i ograniczają straty w razie pożaru.
Korzyści stosowania systemów ognioochronnych
Zastosowanie odpowiednich rozwiązań ogniochronnych w instalacjach to nie tylko wymóg formalny wynikający z przepisów budowlanych i PPOŻ – to także realne korzyści w kontekście bezpieczeństwa, trwałości i jakości całej realizacji. Dobrze zaprojektowane i prawidłowo zamontowane zabezpieczenia ogniowe wpisują się w strategię ochrony pasywnej budynku, ograniczając skutki pożaru już na etapie jego powstania. Co ważne, rozwiązania te można stosować zarówno w budownictwie mieszkaniowym, jak i przemysłowym czy użyteczności publicznej – niezależnie od rodzaju instalacji.
Do najważniejszych zalet należą:
- Zabezpieczenie przejść instalacyjnych przed ogniem – zwiększa to bezpieczeństwo ludzi i konstrukcji w razie pożaru.
- Zgodność z normami (np. PN-EN 1366-3, 13501) to wymóg odbioru technicznego i ubezpieczeniowego.
- Rozwiązania ognioochronne są łatwe do integracji z innymi instalacjami, nie zaburzają funkcji użytkowych budynku.
- Wysokiej jakości materiały – ogranicza one konieczność interwencji serwisowej i przedłużają żywotność przegrody.
Najważniejsze przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej w instalacjach
Zabezpieczenia ogniochronne instalacji muszą być zgodne z przepisami prawa budowlanego i ochrony przeciwpożarowej. Podstawowe dokumenty, które powinien znać projektant i instalator, to m.in.:
- Warunki techniczne budynków (§270 i §271) – określają odporność ogniową przegród i przejść,
- Rozporządzenie MSWiA z 2010 r. – dotyczy utrzymania drożności i zabezpieczeń przeciwpożarowych,
- Normy PN-EN 13501-2 i 1366-3 – klasyfikacja i badania odporności ogniowej przejść instalacyjnych,
- Rozporządzenie CPR (UE 305/2011) – wymogi dla produktów ogniochronnych wprowadzanych do obrotu.
Każdy zastosowany produkt (opaska, masa, kołnierz) musi posiadać ważny dokument dopuszczeniowy (ETA, KOT, certyfikat ITB), a jego montaż powinien być zgodny z instrukcją producenta.
Ochrona przeciwpożarowa instalacji w praktyce
Dla każdej instalacji technicznej – niezależnie czy mowa o systemach elektrycznych, sanitarnych, teletechnicznych czy wentylacyjnych – należy przewidzieć sposób jej bezpiecznego przeprowadzenia przez przegrody budowlane.
W praktyce oznacza to:
- zaprojektowanie przejść przez ściany i stropy w taki sposób, by zachować ciągłość odporności ogniowej przegrody,
- stosowanie produktów o klasie EI (np. EI 60, EI 120), potwierdzonej badaniami ogniowymi i dokumentacją techniczną,
- kompatybilność materiałów z typem instalacji i materiałem rury (np. kołnierze dla rur z PVC, opaski dla PE lub PP).
Ochrona przeciwpożarowa w instalacjach dotyczy również sposobu mocowania elementów, zachowania odpowiednich odległości od innych systemów oraz wykonania uszczelnień w sposób trwały i odporny na starzenie. Pominięcie tych aspektów może prowadzić do nieszczelności i naruszenia integralności całej strefy ogniowej.
Porady montażowe i typowe błędy
Skuteczność zabezpieczeń ogniochronnych zależy nie tylko od jakości zastosowanych produktów, ale przede wszystkim od prawidłowego montażu. Oto kilka praktycznych wskazówek oraz najczęściej popełniane błędy:
- Przestrzegaj instrukcji montażu
Każdy produkt ogniochronny ma ściśle określone warunki stosowania. Nawet drobne odstępstwa, takie jak zmiana głębokości osadzenia czy sposób mocowania, mogą obniżyć skuteczność zabezpieczenia.
- Nie stosuj nieautoryzowanych zamienników
Zastępowanie mas ogniochronnych pianą montażową, czy opasek zwykłą taśmą, to poważny błąd. Tylko certyfikowane produkty spełniają wymagania odporności ogniowej.
- Zadbaj o czystość i przygotowanie otworów
Powierzchnie powinny być czyste, suche i wolne od resztek zaprawy lub pyłu. Kurz i wilgoć osłabiają przyczepność materiałów ogniochronnych i mogą osłabić ich działanie.
- Nie skracaj opasek ani taśm bez weryfikacji
Każdy produkt ma określoną długość działania. Skracanie bez potwierdzenia z dokumentacją techniczną może skutkować utratą deklarowanej klasy odporności ogniowej.
- Dokumentuj wykonane przejścia
Fotodokumentacja i opis zastosowanych rozwiązań ułatwiają odbiory i są często wymagane przez inspektorów ochrony przeciwpożarowej.
Podsumowanie
Zabezpieczenie instalacji przed ogniem jest równie istotne jak dobór materiałów czy trasa prowadzenia. Elementy ogniochronne — np. kołnierze, opaski pęczniejące, masy uszczelniające — są obowiązkowe zgodnie z WT, dokumentacją i normami (PN-EN 1366-3, PN-EN 13501).
W praktyce oznacza to konieczność:
- ujęcia przejść w zestawieniach robót i materiałów,
- stosowania wyrobów z odpowiednią klasą ogniową (np. EI 120),
- montażu zgodnie z instrukcją producenta,
- dokumentowania prac do odbiorów i kontroli.
Dobór i poprawny montaż zabezpieczeń to obowiązek wykonawcy. Instalacje ognioochronne – zasady montażu, ich zgodność z dokumentacją i jakość wykonania – decydują o skuteczności ochrony oraz spełnieniu wymagań formalnych.
Jeśli szukasz instalacji przeciwpożarowych lub chcesz uzyskać wsparcia w tym zakresie, to zapraszamy do BIMs PLUS.
FAQ – najważniejsze pytania i odpowiedzi
- Czy każde przejście instalacyjne przez przegrodę musi być zabezpieczone ogniochronnie?
Tak, jeśli przegroda posiada wymaganą klasę odporności ogniowej (np. EI 60, EI 120), każde jej naruszenie – np. przez rury, kable czy kanały – musi zostać odpowiednio uszczelnione za pomocą systemu ogniochronnego zgodnego z tą klasą.
- Czy masy ogniochronne są uniwersalne do wszystkich typów przejść?
Nie. Masy ogniochronne powinny być dobierane zgodnie z przeznaczeniem i dokumentacją techniczną producenta. Inne masy stosuje się do kabli, inne do rur metalowych, a jeszcze inne do złączy mieszanego typu. Kluczowe są również grubość aplikacji i warunki montażowe.
- Jaka jest różnica między kołnierzem a opaską ognioochronną?
Kołnierze ognioochronne to prefabrykowane elementy z wkładem pęczniejącym, przeznaczone głównie do rur z tworzyw sztucznych o większych średnicach, montowane mechanicznie do przegrody. Opaski ognioochronne (taśmy pęczniejące) są bardziej elastyczne i nadają się do instalacji w miejscach trudno dostępnych, przy mniejszych przekrojach lub ograniczonej przestrzeni.
- Jakie dokumenty są wymagane przy odbiorze zabezpieczeń ogniochronnych?
W przypadku zabezpieczeń przejść instalacyjnych należy przedstawić:
- karty techniczne zastosowanych produktów,
- deklaracje właściwości użytkowych (np. ETA, KOT),
- dokumentację fotograficzną wykonania,
- potwierdzenie zgodności z projektem wykonawczym lub uzgodnieniem z rzeczoznawcą ds. PPOŻ.
- Jakie systemy ogniochronne w budynkach są najczęściej stosowane w instalacjach?
Najczęściej stosuje się: kołnierze ogniochronne, opaski pęczniejące, masy uszczelniające oraz płyty osłonowe i klapy przeciwpożarowe. Wybór zależy od rodzaju instalacji i klasy odporności ogniowej przegrody.
