Dla instalatora, który chce świadczyć usługi dotyczące stacjonarnych urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych lub pomp ciepła, posiadanie certyfikatu F-gaz to obowiązek.
W dzisiejszym wpisie wyjaśnimy, jakie warunki trzeba spełnić, by go uzyskać — a także, jakich narzędzi nie może zabraknąć na Twoim wyposażeniu.
Uprawnienia F-gaz - czym są i kto ich potrzebuje?
Uprawnienia F-gaz to wydawany przez Urząd Dozoru Technicznego (UDT) certyfikat poświadczający, że dany przedsiębiorca — lub pracujący dla niego instalator — wie, jak obsługiwać urządzenia stosujące gazy fluorowane. Czyli tak zwane „F-gazy”. Są one dość powszechnie wykorzystywane m.in. w pompach ciepła i klimatyzatorach jako wydajny czynnik chłodniczy. Jednocześnie — sprzyjają rozwijaniu się efektu cieplarnianego, wpływają destrukcyjnie na warstwę ozonową i bardzo długo utrzymują się w atmosferze.
Z tego właśnie powodu praca instalatorów z urządzeniami wykorzystującymi F-gazy poddana jest ścisłym, unijnym i krajowym regulacjom. Za prowadzenie działalności bez uprawnień F-gaz przewidziane są surowe kary — nawet do 15 tysięcy złotych.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych, certyfikat F-gaz musi posiadać:
każdy przedsiębiorca, który instaluje, konserwuje, serwisuje, naprawia lub likwiduje stacjonarne urządzenia chłodnicze, klimatyzacyjne bądź pompy ciepła
ale także realizujący takie usługi w jego imieniu personel.
Jakie wymagania trzeba spełnić, aby otrzymać certyfikat F-gaz?
Zakres wymagań niezbędnych do uzyskania uprawnień F-gaz różni się w zależności od tego, kto ubiega się o certyfikat: przedsiębiorca czy pracownik. Aktualne, szczegółowe informacje znajdują się na stronie UDT (udt.gov.pl/o-f-gazach-i-szwo) oraz w rozporządzeniu Dz.U. 2017 poz. 2417 - my postaramy się je streścić.
Uprawnienia F-gaz dla przedsiębiorców
Przedsiębiorcy świadczący usługi instalacyjne mają obowiązek zadbać o to, aby:
- zatrudniony przez nich personel posiadał certyfikaty F-gaz - na przykład I i II kategorii, jeśli firma zajmuje się instalacją, konserwacją oraz serwisowaniem urządzeń z F-gazami - ewentualnie, aby posiadał go sam przedsiębiorca, jeśli chce realizować usługi „na własną rękę”;
- zarówno w głównym miejscu wykonywania działalności, jak i we wszystkich oddziałach stosowane były procedury właściwego wykonywania pracy;
- w firmie wdrożony został system dokumentowania wszystkich czynności dotyczących urządzeń zawierających F-gazy;
- żadna osoba wchodząca w skład organów przedsiębiorstwa (np. zarządu) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa przeciwko środowisku;
- w każdym miejscu wykonywania działalności dostępne było minimalne wyposażenie techniczne.
Zatrzymajmy się przy tym ostatnim punkcie. Zgodnie ze wspomnianym już rozporządzeniem z 2017 roku, w skład wymaganego wyposażenia technicznego wchodzą, w zależności od wykonywanych usług:
Dla instalowania urządzeń
| Dla konserwacji, serwisowania i naprawy urządzeń
| Dla likwidacji urządzeń
| |
Elektroniczny, przenośny przyrząd do wykrywania nieszczelności, o czułości minimum 5 g/rok | x | x | |
Płyny pieniące do wykrywania nieszczelności | x | x | |
Zestaw do wykonywania prób szczelności i wytrzymałości, w tym butla z gazem obojętnym i reduktor ciśnienia | x | x | |
Stacja do odzysku czynnika chłodniczego | x | x | x |
Węże ciśnieniowe z zaworami odcinającymi uniemożliwiającymi przedostanie się substancji kontrolowanych lub fluorowanych gazów cieplarnianych do środowiska w trakcie oraz po wykonaniu czynności odzysku lub napełnienia | x | x | x |
Pompa próżniowa przenośna, umożliwiająca osiągnięcie ciśnienia równego 270 Pa lub niższego od 270 Pa | x | x | x |
Zestaw manometrów do pomiaru ciśnienia w zakresie odpowiednim dla wykorzystywanych albo odzyskiwanych substancji kontrolowanych lub fluorowanych gazów cieplarnianych | x | x | x |
Butla ciśnieniowa z zaworem dwudrożnym dla każdego rodzaju aktualnie wykorzystywanej albo odzyskiwanej substancji, a także waga o zakresie pomiarowym dostosowanym do wielkości napełnianego pojemnika lub cylinder z wymienną skalą | x | x | x |
Zestaw do lutowania twardego, gazowy lub elektryczny | x | x | |
Zestaw kluczy wraz ze specjalistycznymi kluczami i przyrządami wykorzystywanymi w chłodnictwie | x | x | x |
Obcinarka rolkowa do rur miedzianych | x | x | |
Zestaw giętarek do rur miedzianych | x | x | |
Zestaw kielichownic do połączeń wzdłużnych lutowanych | x | x | |
Zestaw do rozwalcowywania rur do połączeń skręcanych | x | x | |
Przyrządy do pomiarów wielkości elektrycznych – amperomierz, woltomierz oraz omomierz | x | x | |
Przyrząd do pomiaru temperatury od -20ºC do +150ºC, o dokładności co najmniej 1ºC | x | x | |
Szczypce ewakuacyjne z zaworem serwisowym | x | ||
Środki ochrony indywidualnej, w tym okulary oraz rękawice ochronne. | x | x | x |
Podstawowym obowiązkiem przedsiębiorcy jest zapewnienie każdemu pracownikowi, który będzie zajmował się urządzeniami zawierającymi F-gazy, dostępu do wszystkich wymienionych narzędzi.
Zdajemy sobie sprawę, że jest to długa (i kosztowna) lista — dlatego też wielu współpracujących z nami dostawców (m.in. Refco, Rothenberger czy Testo) ma w swojej ofercie gotowe zestawy narzędzi, zgodne z „ustawą F-gazową”. Sami również możemy zaproponować instalatorom dedykowane pakiety, złożone z narzędzi różnych producentów; w wariancie ekonomicznym lub profesjonalnym.
Certyfikat F-gaz dla personelu
O ile wymagania stawiane przedsiębiorcom dotyczą głównie zapewnienia instalatorom optymalnych warunków pracy — sami pracownicy, aby uzyskać certyfikat, muszą potwierdzić swoje umiejętności w praktyce.
Co bardzo ważne, wymagania te dotyczą także przedsiębiorców, którzy chcą samodzielnie świadczyć swoje usługi. W takiej sytuacji trzeba mieć zarówno certyfikat „dla przedsiębiorcy”, jak i „personalny”.
Chcąc zdobyć te drugie uprawnienia, należy:
- (opcjonalnie) ukończyć szkolenie dla personelu, najlepiej przygotowujące uczestników stricte pod kątem wymagań egzaminu. Niektóre szkolenia są łączone z egzaminem — polecamy zajrzeć na Szkolenia BIMsPLUS, gdzie regularnie pojawiają się oferty szkoleń instalatorskich prowadzonych przez naszych partnerów;
- zdać egzamin z pozytywnym wynikiem, w jednej z jednostek akredytowanych przez UDT — aktualny zakres wymagań teoretycznych i praktycznych można znaleźć na stronie UDT lub, bezpośrednio, w dokumencie znajdującym się pod linkiem: https://www.udt.gov.pl/images/f-gazy_i_SZWO/Zakres_umi_i_wiedzy_Urz%C4%85dzenia_ch%C5%82odnicze_klimatyzacyjne_lub_pompy_ciep%C5%82aagregaty_sam.cie%C5%BC.ch%C5%82odni.docx.
Po zdaniu egzaminu instalator otrzymuje dokument potwierdzający jego wynik — który następnie należy złożyć we wniosku do UDT o wydanie właściwego certyfikatu.
Jak przygotować się do kontroli Urzędu Dozoru Technicznego?
Raz zdobyte uprawnienia F-gaz są ważne bezterminowo — mogą jednak zostać zawieszone. A to za sprawą przeprowadzanych przez UDT okresowych kontroli. Przynajmniej raz na 7 lat musi przejść ją każde przedsiębiorstwo z certyfikatem.
Na szczęście, kontroli nie przeprowadza się „znienacka”. Informację o jej terminie przedsiębiorca powinien otrzymać listownie lub mailowo — co daje trochę czasu na upewnienie się, że:
- procedury wykonywania pracy;
- system dokumentowania czynności;
- wyposażenie techniczne
są w stu procentach zgodne z obowiązującymi przepisami. Na dziś instalatorów obejmują wymagania wspominanego już rozporządzenia Dz.U. 2017 poz. 2417 - lektury obowiązkowej dla przedsiębiorców pracujących z F-gazami.
Oczywiście, warunkiem koniecznym do uzyskania pozytywnego wyniku kontroli jest też przedstawienie certyfikatu personalnego — należącego do pracownika firmy zajmującego się bezpośrednio realizacją usług lub do samego przedsiębiorcy, jeśli wykonuje je samodzielnie.
Podsumowanie
Mamy nadzieję, że udało nam się rozjaśnić kwestię wymagań, jakie stawia obecnie prawo przed instalatorami.
W BIMs PLUS chętnie pomożemy Ci je spełnić. Sprawdź, jakie szkolenia oferują obecnie nasi partnerzy - i skompletuj razem z nami wszystkie niezbędne narzędzia.